سنتور
سنتور سازی ایرانی است و از دسته سازهای مضرابی است.شکل ظاهری: ساز از جعبه ای ذوزنقه ای شکل تشکیل شده که اضلاع آن عبارتند از: بلندترین ضلع، نزدیک به نوازنده، کوتاه ترین ضلع و موازی با ضلع قبلی و دور از نوازنده و دو ضلع جانبی با طول برابر، دو ضلع قبلی را به طور مورب قطع می کند. ارتفاع سطوح جانبی 8 تا 10 سانتیمتر است. جعبه سنتور مجوف است و تمام سطوح جعبه چوبی است. بر روی سطح فوقانی دو ردیف خرک چوبی قرار دارد، ردیف راست نزدیکتر به کناره ی راست ساز است و ردیف چپ کمی بیشتر با کناره ی چپ فاصله دارد (فاصله ی بین هر خرک ردیف چپ تا کناره ی چپ را "پشت خرک" می نامند). از روی هر خرک چهار رشته سیم همکوک عبور می کند، ولی هر سیم به گوشی معینی پیچیده می شود. گوشی ها در سطح جانبی راست، کار گذاشته شده اند. سیم های سنتور به دو دسته ی "سفید" (زیر) و "زرد" (بم) تقسیم می شوند. دسته ی سیمهای سفید بر روی خرک های ردیف چپ و سیم های زرد بر روی خرک های ردیف راست به تناوب قرار گرفته اند. طول قسمت جلوی خرک در سیم های سفید دو برابر طول آن در قسمت پشت خرک است و میتوان در پشت خرک نیز از سیم های سفید استفاده کرد (صدای آن به نسبت عکس طول، یک اکتاو نسبت به صدای قسمت جلوی خرک بالاتر است). همچنین هر سیم زرد یک اکتاو بم تر از سیم سفید بلافاصله بعد از آن صدا می دهد. وسعت صدای سنتور 9 خرک، کمی بیشتر از سه اکتاو است، اما این ساز فاقد تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایران است و نوازنده مجبور است در اجرای دستگاه دیگر، کوک ساز را تغییر دهد ( یا در پاره ای موارد محل خرکها را جلو و عقب ببرد، که این عمل به نوبه ی خود نسبت طولی قسمت پشت و جلوی خرک را در سیمهای سفید به هم می زنددر نتیجه ایندو قسمت، نسبت به هم فاصله اکتاو را از دست می دهند). سنتوراساسا سازی است که قابلیت تکنوازی و همنوازی هردو را دارا می باشد.

سرنا
سرنا سازی ایرانی است و از دسته سازهای بادی است.این ساز متشکل از یک لوله ی مخروطی شکل، که در انتهای بالایی آن "قمیش" قرار می گیرد. سرنا از دسته سازهای "دو زبانه" است و به این ترتیب "قمیش" آن از دو تیغه ی متکی به هم تشکیل شده و انتهای آن دو، حلقه ای مسطح محصور شده است. در روی لوله تعداد 6 تا 7 سوراخ تعبیه شده و نوازنده با گذاشتن و برداشتن انگشتهای هر دو دست، اصوات حاصله را زیر و بم می کند. طول ساز کاملا ثابت نبوده و از 30 تا 45 سانتیمتر (معمولا) و در بعضی نقاط حتی تا 60 سانتیمتر، ساخته شده است. وسعت صدا نیز در این ساز کاملا ثابت نیست و واضح است که سرناهای بزرگتر میدان صدایی بم تر از سرناهای کوچک دارند. سرنا سازی نه تنها محلی، بلکه بسیار قدیمی است. در اشعار شعرای ایران به کرات نام "سرنا" یا "سورنا" یا "سورنای" آمده است. در نواحی بختیاری و دزفول سرنای کوچک معمول است. سرنای محلی معمولا با دهل نواخته می شود.

ساکسیفون
این ساز از دسته سازهای یک زبانه ای و با آنکه از جنس فلز ساخته شده از سازهای خانواده کلارینت است. شمای ظاهری آن، به شکل لوله ی مخروطی شکلی است که دو بار انحنا یافته است. انتهای پایین ساز، رو به بالا خم شده و دهانه ی انتهایی مانند شیپور گشاد شده است. ساکسیفون از نظر عوامل ساختمانی، ترکیبی از کلارینت و ابوا است (شباهت آن به خانواده ی ابوا از شکل مخروطی لوله ناشی شده است). جنس اصلی ساز برنز است و غالبا بر روی آن ورقه ای از نقره کشیده شده است. ساکسیفون به اندازه ها و کوک ها مختلف ساخته شده است. امروزه شش نوع ساکسیفون هر یک با کوک دیگر مورد استفاده است که حدود و وسعت همه شان یکی است.

ساز دهنی
سازی است نسبتا کوچک از دسته ی سازهای بادی با زبانه ی آزاد است. هوا به یاری دمیدن نوازنده از راه سوراخهایی که جلوی ساز وجود دارد به زبانه ها می رسد و آنها را به ارتعاش وادار می کند. تعداد اصوات وصعت صدای ساز دهنی کاملا بستگی به بزرگی و کوچکی آن دارد این وسعت معمولا یک تا دو اکتاو، باا فواصل کروماتیک معتدل است. در سازهای کوچکتر معمولی وقتی نوازنده در آن می دمد، اصوات طبیعی نت ها، و وقتی هوا را می کشد، اصوات کروماتیک بینابینی حاصل می شوند در حالیکه در برخی انواع بزرگتر ساز، در کنار سمت راست آن دگمه ای هست که با فشار آن تمام صداها نیم پرده کروماتیک بالا می رود.

رباب
رباب سازی ایرانی است و از دسته سازهای مضرابی است.رباب مجموعا از چهار قسمت، شکم ، سینه، دسته و سر تشکیل شده است. شکم در واقع جعبه ای به شکل خربزه است که بر سطح جلوئی آن پوست کشیده شده و خرکی کوتاه روی پوست قرار گرفته است. سینه نیز جعبه ای مثلث شکل است که سطح جلوئی آن تا اندازه ای گرده ماهی شکل و از جنس چوب است. در سطح جانبی سینه (سطحی که هنگام نواختن در بالا قرار می گیرد)، هفت گوشی تعبیه شده که سیم های تقویت کننده ی صدای ساز به دور آنها پیچیده می شوند. بر سطح جانبی دیگر (سطح پایینی) پنجره ای دایره ای شکل ساخته شده است. دسته ی ساز نسبتا کوتاه است و بر روی آن حدود ده "دستان" بسته می شود و بالاخره در سر ساز، مانند تار، جعبه ی گوشی ها قرار گرفته و در سطوح بالایی و پایینی این جعبه، هر یک سه گوشی تعبیه شده است، سطح جانبی جعبه ی گوشی ها کمی به طرف عقب ادامه یافته است. تعداد سیمهای رباب شش یا سه سیم جفتی است که سیم های جفت با یکدیگر همصوت کوک می شوند. سیم های رباب در قدیم از روده گوسفند ساخته می شده در حالیکه امروز آنها را از جنس نخ نایلون می سازند و سیم بم، روی نایلون روکشی فلزی دارد. مضراب رباب امروزی مانند مضراب عود از پر مرغ ساخته شده است. رباب اساسا سازی محلی است و بیشتر در نواحی خراسان و مرز افغانستان معمول است. رباب سوپرانو – سازیست با مقیاس کوچکتر از رباب معمولی که به پیشنهاد حسین دهلوی رئیس وقت هنرستان موسیقی ملی و به اهتمام کارگاه ساز سازی وزارت فرهنگ و هنر ساخته شد و آن را "رباب سوپرانو" نام گذاردند و رباب معمولی تنها در هنرستان های موسیقی ملی و در موارد همنوازی در ارکستر، در مقابل رباب ساخته شده ی سوپرانو، نام "رباب آلتو" به خود گرفت.

دوتار
دوتار سازی ایرانی است و از دسته سازهای مضرابی است.دوتار دارای شکمی گلابی شکل و دسته ای نسبتا دراز است. تعداد 17 تا 20 دستان بر دسته ی آن بسته می شود، برخی از دوتار های محلی در نواحی مختلف جنوب فاقد دستان است. سطح روی شکم چوبی است. تعداد سیم های آن چنانکه از نام ساز بر می آید، دو تا است که به فاصله ی مختلف کوک می شوند. طول دسته حدود 60 و مجموعا تمام ساز حدود یک متر است. وسعت صدای ساز از نت "دو" تا "سل" با تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی است. دو تار غالبا با انگشت ـ یعنی بدون مضراب ـ نواخته می شود. این ساز جنبه ای بیشتر محلی دارد و در نواحی جنوب کشور ما بسیار متداول است.

دهل
دهل سازی ایرانی است و از دسته سازهای ضربی است.این ساز متشکل است از استوانه ی کوتاهی از جنس چوب که قطر دایره ی آن حدود یک متر و ارتفاع آن 25 تا 30 سانتیمتر است و بر دو سطح دایره ای شکل جانبی آن پوست کشیده شده است. بر دو نقطه از بدنه ی استوانه دو انتهای تسمه ای ثابت شده که نوازنده هنگام نواختن آن را به گردن می اندازد و به این ترتیب دهل در جلوی سینه و شکم او طوری قرار می گیرد که سطوح پوست دار در جوانب راست و چپ واقع شوند. نوازنده در دست راست خود چوبی به شکل عصا و در دست چپش ترکه ای نازک می گیرد و با آنها بر روی سطوح پوستی می کوبد یا آنکه ترکه را به پوست چپ می چسباند و با عصا به پوست راست می کوبد. دهل سازی کاملا محلی و "همراهی کننده" (بیشتر با سرنا) است.

تنبور
تنبور سازی ایرانی است و از دسته سازهای مضرابی است.تنبور دارای شکمی گلابی شکل و دسته ای دراز است که بر روی آن از 10 تا 15 پرده بسته می شود و رویه جلویی شکم آن چوبی است. دسته این ساز مانند سه تار به سر ساز متصل است. بر روی سطوح جلویی و جانبی آن هر یک دو گوشی کار گذارده شده که سیمها به دور آنها پیچیده می شوند. سیمهای تنبور چهار عدد و معمولا به فاصله های مختلف کوک می شده است. این ساز معمولا بدون مضراب و با انگشت نواخته می شود. چنانچه در تاریخ موسیقی ایران نوشته شده در قدیم سازی به نام تنبور وجود داشته و از آن انواع مختلفی ذکر کرده اند. مثلا گفته شده که فارابی تئوری دان مشهور موسیقی ایران، تنبور بغدادی و تنبور خراسان را دسته بندی کرده است.

تنبک
تنبک سازی ایرانی است و از دسته سازهای ضربی است.این ساز از دو قسمت کلی و استوانه ای شکل تشکیل شده: قسمت اول (بالا و هنگام نواختن: جلو) به قطر تقریبی 25 تا 30 سانتیمتر و به طول 45 سانتیمتر، که سطح بالایی آن پوست کشیده شده و در پایین به قسمت دوم متصل شده است و این قسمت عبارت است از استوانه باریک تری که در انتها (پایین) کمی گشادتر شده و به دهانه ای باز منتهی گشته است. جنس تنبک معمولی از چوب است. تمبک به منظور نواختن به طور افقی روی ران نوازنده ی نشسته قرار می گیرد و او دست چپ خود را در بالا و دست راست را در کنار راست تنبک قرار می دهد و با انگشتان، نرمه و تمام دست خود بر قسمتهای مختلف (مرکز، میان، کنار) پوست می کوبد. از آنجا که وسیله ی کوبیدن روی ساز انگشتان انسان است بدین وسیله قادر است بر روی تنبک ریزه کاری های فراوان اعمال کند و در نتیجه می توان از آن به عنوان "تکنواز" استفاده های شایان و جلب کرد.

ترومپت
لوله ی ترومپت در قسمت اعظم طول خود استوانه ای است و به طور نا محسوس مخروطی شکل است و در انتها به دهانه ای ناقوس شکل ختم می شود. ترومپت دارای سه دگمه متصل به سه دریچه است، فشار بر دگمه ی اول، دریچه مربوطه را باز کرده و طول لوله را در مجموع آنقدر زیاد می کند که صدای حاصل یک پرده بم شود، دگمه ی دوم هرگاه به پایین فشار داده شود، صوت حاصل نیم پرده و دگمه ی سوم، یک پرده و نیم پایین می آید. ترومپت از سازهایی است که صدایی بلند، نافذ و زیبا دارد. صدای دو ترومپت برابر است با 20 تا 30 ویولن در ارکستر. ترومپت از این نظر بیشتر در همنوازی استفاده می شود. قسمت دهانی ترومپت فنجانی شکل و کم عمق است و انتهای ساز به ناقوسی نه چندان بزرگ ختم می شود.